คณาเภสัช
|
|
|
|
|
|
|
พิกัดตรี
๑. พิกัดตรีผลา ผลไม้ ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ ลูกมะขามป้อม เทคนิคการจำ : เภก ไทย ป้อม สรรพคุณ แก้ปิตตะ วาตะ เสมหะ ในกองธาตุ กองฤดู กองอายุ และกองสมุฎฐาน ๒ พิกัดตรีกฎุก ของที่มีรสเผ็ดร้อน ๓ อย่าง ประกอบด้วย เหง้าขิงแห้ง เมล็ดพริกไทย ดอกดีปลี เทคนิคการจำ : ขิง ไทย ดี สรรพคุณ แก้วาตะ เสมหะ ปิตตะ ในกองธาตุ กองฤดู กองอายุ และกองสมุฎฐาน ๓ พิกัดตรีสาร สิ่งที่ให้คุณในฤดูหนาว ๓ อย่าง ประกอบด้วย รากเจตมูลเพลิงแดง เถาสะค้าน รากช้าพลู เทคนิคการจำ : เพลิง ค้าน พลู สรรพคุณ แก้เสมหะ ปิตตะ วาตะ ในกองธาตุ กองฤดู กองอายุ และกองสมุฎฐาน ๔. พิกัดตรีสมอ คือการจำกัดจำนวนสมอ ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ เทคนิคการจำ : เภก ไทย เทศ สรรพคุณ แก้เสมหะ บำรุงธาตุ แก้ไข้ ผายธาตุ รู้ถ่ายรู้ปิดเอง ๕. พิกัดตรีวาตะผล ยาที่มีสรรพคุณแก้ลม ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกสะค้าน เหง้าข่า รากพริกไทย เทคนิคการจำ : ค้าน ข่า ไทย สรรพคุณ แก้ในกองวาตะ เสมหะ แก้แน่นในอก แก้เลือด บำรุงไฟธาตุ ๖. พิกัดตรีอากาศผล ตัวยาที่มีสรรพคุณขับลม ๓ อย่าง ประกอบด้วย รากขิง รากอบเชยเทศ กระลำพัก เทคนิคการจำ : ขิง เชย พัก สรรพคุณ แก้ตรีสมุฎฐาน แก้แน่นในอก แก้โลหิตเป็นพิษ แก้ไข้จับ ปลูกธาตุ ๗. พิกัดตรีสุรผล ตัวยาที่มีรสกล้า ๓ อย่าง ประกอบด้วย สมุลแว้ง เนื้อไม้(กฤษณา) เทพธาโร เทคนิคการจำ : แว้ง ไม้ ธาโร สรรพคุณ แก้ลมสัมปะชวน บำรุงโลหิต แก้ลมสลบ ๘ พิกัดตรีทิพย์รส ของที่มีรสดี ๓ อย่าง ประกอบด้วย โกฐกระดูก เนื้อไม้(กฤษณา) อบเชยไทย เทคนิคการจำ : ดูก เนื้อ อบไทย สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกระดูก บำรุงตับปอดให้ปกติ แก้ลมในกองเสมหะ บำรุงโลหิต ๙. พิกัดตรีธาตุ วัตถุ ๓ อย่าง ประกอบด้วย ดอกจันทน์ กระวาน อบเชยเทศ เทคนิคการจำ : ดอกจันทน์ วาน เชยเทศ สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ แก้ลม แก้เสมหะ แก้ไข้ ๑๐. พิกัดตรีผลสมุฎฐาน ตัวยาที่มีผลเป็นที่ตั้ง ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกมะตูม ลูกยอ ลูกผักชีลา เทคนิคการจำ : ตูม ยอ ชี สรรพคุณ แก้สมุฎฐานแห่งตรีโทษ ขับลมต่างๆ แก้โรคไตพิการ ๑๑. พิกัดตรีเพชรสมคุณ ตัวยาที่มีคุณเสมอด้วยเพชร ๓ อย่าง ประกอบด้วย ว่านหางจระเข้ ฝักราชพฤกษ์(คูณ) รงทอง สรรพคุณ ถ่ายเสมหะ น้ำเหลือง แก้กระหายน้ำ แก้กำเดา แก้หนองใน แก้ปวดศีรษะ บำรุงกำลัง ๑๒. พิกัดตรีพิษจักร ยาที่มีรสซึมซาบไวดังกงจักร ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกผักชีล้อม ลูกจันทน์เทศ(คือเมล็ดจันทน์เทศ) กานพลู เทคนิคการจำ : ชีล้อม ลูกจันทน์ กานพลู สรรพคุณ แก้ลม บำรุงโลหิต แก้ธาตุพิการ แก้พิษเลือด ๑๓. พิกัดตรีคันธวาต ยาที่มีกลิ่นหอมแก้ลม ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกเร่วใหญ่ ลูกจันทน์เทศ(คือเมล็ดจันทน์เทศ) กานพลู เทคนิคการจำ : เร่ว ลูกจันทน์ กานพลู สรรพคุณ แก้จุกเสียด แก้ธาตุพิการ แก้ไข้อันเกิดแต่ดี ๑๔. พิกัดตรีฉินทลามกา ตัวยาแก้ธาตุลามกให้ตกไป ๓ อย่าง ประกอบด้วย โกฐน้ำเต้า สมอไทย รงทอง เทคนิคการจำ : น้ำ สมอ ทอง สรรพคุณ บำรุงธาตุ ขับลม แก้ไข้เพื่อเสมหะ ถ่ายโลหิตและน้ำเหลืองเสีย ๑๕. พิกัดตรีผลธาตุ ตัวยาแก้ธาตุทั้งสี่ ๓ อย่าง ประกอบด้วย เหง้ากระทือ เหง้าไพล หัวตะไคร้หอม สรรพคุณ แก้ไข้ตัวร้อน แก้กำเดา บำรุงธาตุไฟ ๑๖. พิกัดตรีเกสรมาศ ตัวยาที่มีรสเสมอเกสร ๓ อย่าง ประกอบด้วย เปลือกฝิ่นต้น เกสรบัวหลวง ลูกมะตูมอ่อน สรรพคุณ บำรุงกำลัง แก้ท้องร่วง บำรุงธาตุ คุมธาตุ ๑๗. พิกัดตรีสุคนธ์ ตัวยามีกลิ่นหอม ๓ อย่าง ประกอบด้วย ใบกระวาน รากอบเชยเทศ รากพิมเสนต้น สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้ไข้เซื่องซึม แก้ไข้จุกเสียด แก้ริดสีดวง ๑๘. พิกัดตรีมธุรส ตัวยารสหวาน ๓ อย่าง ประกอบด้วย น้ำตาล น้ำผึ้ง น้ำมันเนย สรรพคุณ บำรุงธาตุ,แก้สะอึก,และแก้ไข้ตรีโทษ,ผายธาตุ,เจริญอาหาร ๑๙.พิกัดตรีสินธุรส ตัวยารสน้ำ ๓ อย่าง ประกอบด้วย รากมะตูม เทียนขาว น้ำตาลกรวด สรรพคุณ แก้ร้อนในกระหายน้ำ,แก้พิษไข้พิษฝี,แก้ดีพิการ, แก้นิ่ว,ขับปัสสาวะ ๒๐. พิกัดตรีญาณรส ตัวยามีรสสำหรับรู้ ๓ อย่าง ประกอบด้วย ไส้หมาก รากสะเดา เถาบอระเพ็ด สรรพคุณ แก้ไข้ดับพิษร้อน, ขับปัสสาวะ, ขับเสมหะ, บำรุงไฟธาตุ, เจริญอาหาร ๒๑. พิกัดตรีเกสรเพศ ตัวยาที่มีรสแห่งเกสร ๓ อย่าง ประกอบด้วย เปลือกฝิ่นต้น เกสรบัวหลวงแดง เกสรบัวหลวงขาว สรรพคุณ คุมธาตุ, แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุกำเริบ, ทำให้ตัวเย็น, แก้คลื่นเหียนอาเจียน ๒๒. พิกัดตรีอมฤต ตัวยา ที่ไม่ตาย ๓ อย่าง ประกอบด้วย รากมะกอก รากกล้วยตีบ รากกระดอม สรรพคุณ แก้ไข้, แก้ร้อนในกระหายน้ำ, ขับปัสสาวะ, บำรุงธาตุ, เจริญอาหาร ๒๓. พิกัดตรีสัตตกุลา ตัวยาที่มีตระกูลสามารถ ๓ อย่าง ประกอบด้วย เหง้าขิงสด ผูกผักชีลา เทียนดำ สรรพคุณบำรุงไปธาตุ ขับลมในลำไส้ แก้อาการธาตุ ๑๐ ประการ แก้อาเจียน ๒๔. พิกัดตรีทุราวสา ตัวยาแก้มันเหลว พิการ ๓ อย่าง ประกอบด้วย เมล็ดโหระพา ลูกกระวาน ลูกราชดัด สรรพคุณ แก้บิด บำรุงน้ำดี แก้ลม แก้พิษตานซาง ๒๕. พิกัดตรีสุคติสมุฏฐาน ตัวยาทำให้มีความสุขเป็นที่ตั้ง ๓ อย่าง ประกอบด้วย รากมะเดื่อชุมพร รากเพกา รากแคแดง สรรพคุณ แก้ไข้พิษต่างๆ บำรุงไฟธาตุ คุมธาตุ ๒๖. พิกัดตรีเสมหะผล ตัวยาที่มีคุณแก้เสมะ ๓ อย่าง ประกอบด้วย ลูกช้าพลู(ดอก) รากดีปลี รากมะกล่ำเครือ สรรพคุณ แก้เสมหะ แก้สะอึก แก้เส้นอัมพฤกษ์ อัมพาต แก้ลม ๒๗. พิกัดปิตตะผล จำนวนผลแก้ดี ๓ อย่าง ประกอบด้วย รากเจตมูลเพลิง รากกะเพรา รากผักแพรวแดง สรรพคุณ แก้จตุกาลเดโช บำรุงธาตุ แก้ลม แก้เส้นประสาทพิการ ปวดเมื่อยตามเส้น ๒๘. พิกัดตรีธารทิพย์ ตัวยาที่มีรสดังน้ำทิพย์ ประกอบด้วย รากไทยย้อย รากราชพฤกษ์ รากมะขามเทศ สรรพคุณ บำรุงน้ำนม แก้กระษัย ฆ่าเชื้อคุดทะราด แก้ท้องร่วง ๒๙. พิกัดตรีกาฬพิษ ตัวยาแก้พิษตามกาฬ ประกอบด้วย รากกะเพราแดง หัวกระชาย(เหง้า) เหง้าข่า สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงกำหนัด ขับลม แก้ไข้สันนิบาต แก้เลือดเสีย ๓๐. พิกัดตรีสันนิบาตผล ผลแก้สันนิบาต ๓ อย่าง ประกอบด้วย ผลดีปลี(ดอก) รากกะเพราแดง รากพริกไทย สรรพคุณ แก้ไข้สันนิบาต แก้ในกองลม บำรุงธาตุ แก้ปถวี ๒๐ ประการ พิกัด ๙(เนาว)1 พิกัดเนาวเทียน การจำกัดจำนวนของเทียน ๙ อย่าง
ประกอบด้วย เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวภาณี เทียนตากบ เทียนเกล็ดหอย เทคนิคการจำ : ดำ แดง ขาว ข้าวเปลือก ตั๊กแตน บุษย์ ภาณี กบ เกล็ดหอย สรรพคุณแก้ลม แก้เส้นตึง บำรุงโลหิต แก้เสมหะและดีระคนกัน แก้ลมเสียดแทงลำไส้ แก้นิ่ว แก้มุตกิตแก้โลหิตน้อย แก้พิษกำเดา แก้ลมระคนเสมหะ แก้ลมในกองอัมพฤกษ์ แก้ลมอันเกิดจากปิตตะสมุฎฐาน แก้ลมภายในอุทร แก้ปวดมวน คลื่นเหียน แก้ลมครรภ์รักษา แก้กองธาตุทั้ง ๔แก้ลมวิงเวียนหน้ามืด แก้กระษัย แก้สมุฎฐานกำเริบ หย่อน พิการ 2 พิกัดเนาวโกฐ การจำกัดจำนวน โกฐ ๙ อย่าง ประกอบด้วย โกฐหัวบัว โกฐเขมา โกฐสอ โกฐจุฬาลัมพา โกฐเชียง โกฐกระดูก โกฐก้านพร้าว โกฐพุงปลา โกฐชฎามังสี เทคนิคการจำ : บ ข ส จุฬา เชียง ดูก ก้านพร้าว พุงปลา ชฎามังสี สรรพคุณ แก้ไข้จับ ไข้เพื่อเสมหะ แก้หืดไอ แก้โรคปอด แก้โรคในปากในคอ แก้ลมในกองธาตุ ชูกำลังบำรุงโลหิต แก้ไข้เรื้อรัง แก้หอบ แก้สะอึก บำรุงกระดูก แก้ไข้ในกองธาตุอติสาร แก้ไข้ด้วน ไส้ลาม ขับระดูร้าย 3 พิกัดเนาวเกสร การจำกัดจำนวนเกสร ๙ อย่าง ประกอบด้วย ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค ดอกจำปา ดอกกระดังงา ดอกลำเจียก ดอกลำดวน เทคนิคการจำ : พิ ภี ลิ บัว บุน ปา งา เจียก ดวน สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้ลม บำรุงหัวใจ ชูกำลัง แก้อ่อนเพลีย แก้พิษโลหิต 4. พิกัดพิเศษ1 พิกัดโกฐพิเศษ การจำกัดจำนวน ตัวยาที่ชื่อว่า โกฐพิเศษ
ประกอบด้วย โกฐน้ำเต้า โกฐกะกลิ้ง(เมล็ดแสลงใจ) โกฐกักกรา เทคนิคการจำ : น้ำเต้า กลิ้ง กรา สรรพคุณ แก้โรคในปากในคอ ขับพยาธิ แก้พิษสัตว์กัดต่อย แก้ไข้ในกองอติสาร แก้ริดสีดวงทวาร ขับลมในลำไส้ แก้หนองใน ขับโลหิตระดูร้าย 2 เทียนพิเศษ การจำกัดจำนวนตัวยาที่มีชื่อว่า เทียนพิเศษ ประกอบด้วย เทียนลวด(เทียนหลอด) เทียนแกลบ เทียนขม เทคนิคการจำ : ลวด แกลบ ขม สรรพคุณ แก้ลมเสมหะและดีระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้น้ำดีพิการ แก้ลมขึ้นเบื้องสูง ให้หูอื้อตาลาย แก้ไข้ แก้ครั้นเนื้อครั่นตัว แก้ลมทำให้ขนหัวลุก 3. พิกัดบัวพิเศษ คือ จำกัดจำนวนดอกบัวพิเศษ ๖ อย่าง บัวหลวงแดง บัวหลวงขาว บัวสัตตบงกชแดง บัวสัตตบงกชขาว บัวเผื่อน บัวผัน สรรพคุณ แก้ไข้อันเกิดแ่ก่ธาตุทั้ง ๔ แก้ลม เสมหะ โลหิต และบำรุงกำลัง 4. |
พิกัดจตุ1 พิกัดจตุผลาธิกะ ผลไม้ให้คุณ ๔ อย่าง
ประกอบด้วย ลูกสมอพิเภก ลูกสมอไทย ลูกสมอเทศ ลูกมะขามป้อม เทคนิคการจำ : เภก ไทย เทศ ป้อม สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ลม แก้โรคตา บำรุงธาตุ ผายธาตุ รู้ถ่ายรู้ปิดเอง 2 พิกัดจตุวาตะผล ตัวยาแก้ลมได้ผล ๔ อย่าง ประกอบด้วย เหง้าขิงแห้ง กระลำพัก อบเชยเทศ โกฐหัวบัว เทคนิคการจำ : ขิง พัก เชย บัว สรรพคุณ แก้ไข้ แก้พรรดึก แก้ตรีสมุฎฐาน ขับผายลม บำรุงธาตุ แก้ลมกองริดสีดวง 3 พิกัดจตุกาลธาตุ ตัวยาแก้ธาตุ ๔ อย่าง ประกอบด้วย เหง้าขิงแห้ง รากเจตมูลเพลิง รากแคแตร รากนมสวรรค์ เทคนิคการจำ : ขิง เพลิง แตร นม สรรพคุณ ขับลม แก้จุกเสียด บำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ แก้เสมหะ แก้โลหิตในท้อง แก้ไข้ 4 พิกัดจตุพิทยคันธา ตัวยาที่มีกลิ่นหอมดังยาทิพย์ ๔ อย่าง ประกอบด้วย รากชะเอมเทศ รากมะกล่ำเครือ เหง้าขิงแครง ดอกพิกุล สรรพคุณ บำรุงธาตุ บำรุงหัวใจ แก้เสมหะ แก้ลมปั่นป่วน แก้พรรดึก พิกัดเบญจ๑. พิกัดเบญจกูล ตัวยาม รสร้อน ๕ อย่าง
ประกอบด้วย ดอกดีปลี รากช้าพลู เถาสะค้าน รากเจตมูลเพลิง เหง้าขิงแห้ง เทคนิคการจำ : ดี ช้า สะ เจ ขิ สรรพคุณ บำรุงกองธาตุทั้ง ๔ ให้บริบูรณ์ กระจายลมและโลหิต แก้คูถเสมหะ แก้ลมพานไส้ ๒. พิกัดเบญจโลกวิเชียร (ยา๕ราก,แก้ว๕ดวง) ตัวยาที่มีคุณเสมอด้วยแก้ว ๕ อย่าง ประกอบด้วย รากย่านาง รากคนทา รากเท้ายายม่อม รากชิงชี่ รากมะเดื่อชุมพร เทคนิคการจำ : นาง คนทา เท้ายายม่อม ชิง ชุมพร สรรพคุณ แก้ไข้พิษ ไข้กาฬ ไข้หัว ไข้ต่างๆ ถอนพิษสำแดง แก้ไข้เพื่อดีและโลหิต ๓. พิกัดเบญจเหล็ก ตัวยาที่มีชื่อว่าเหล็ก ๕ อย่าง ประกอบด้วย แก่นพญามือเหล็ก แก่นขี้เหล็ก เถาวัลย์เหล็ก(รางแดง) ว่านสากเหล็ก สนิมเหล็ก สรรพคุณ แก้พิษโลหิตทั้งบุรุษและสตรี บำรุงกำลัง แก้กระษัย ๔. พิกัดเกสรทั้ง ๕ เกสรดอกไม้ ๕ อย่าง ประกอบด้วย ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรบัวหลวง ดอกบุนนาค เทคนิคการจำ : พิ ภี ลิ บัว บุน สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงหัวใจ แก้ไข้เพื่อเสมหะและโลหิต แก้ไข้เพื่อกลุ้ม แก้ลมวิงเวียน แก้ธาตุ แก้น้ำดี ให้เจริญอาหาร บำรุงครรภ์รักษา ๕. พิกัดเบญจโลธิกะ ตัวยาที่มีคุณทำให้ชื่นใจ ๕ อย่าง ประกอบด้วย แก่นจันทน์ชะมด ต้นเนระพูสี ต้นมหาสะดำ แก่นจันทน์แดง แก่นจันทน์ขาว เทคนิคการจำ : ชะมด สี ดำ แดง ขาว สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อดี แก้ลมวิงเวียน กล่อมพิษทั้งปวง แก้รัตตะปิตตะโรค ๖. พิกัดโกฐทั้ง ๕ โกฐ ๕ อย่าง ประกอบด้วย โกฐหัวบัว โกฐเขมา โกฐสอ โกฐจุฬาลัมพา โกฐเชียง เทคนิคการจำ : บ ข ส จุฬา เชียง สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อเสมหะ หืดไอ แก้โรคปอด โรคในปากในคอ แก้ลมในกองธาตุ ชูกำลัง บำรุงโลหิต ๗. พิกัดเทียนทั้ง ๕ เทียน ๕ อย่าง ประกอบด้วย เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทคนิคการจำ : ดำ แดง ขาว เปลือก แตน สรรพคุณ แก้ลม เสมหะ ดี ระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางเดินปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิต ๘. พิกัดจันทน์ทั้ง ๕ แก่นไม้จันทน์ ๕ อย่าง ( ) ประกอบด้วย แก่นจันทน์ชะมด แก่นจันทน์แดง แก่นจันทน์ขาว แก่นจันทน์เทศ แก่นจันทนา เทคนิคการจำ : ชะมด แดง ขาว เทศ ทนา สรรพคุณ แก้ไข้เพื่อโลหิตและดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ บำรุงตับปอดหัวใจ แก้พยาธิบาดแผล ๙. พิกัดเบญจมอมฤต ตัวยาดังน้ำทิพย์ ๕ อย่าง ประกอบด้วย น้ำนมสด น้ำนมส้ม น้ำอ้อย น้ำผึ้ง น้ำมันเนย สรรพคุณ บำรุงกำลัง บำรุงไฟธาตุ ขับลมให้แล่นทั่วกาย แก้ไข้ตรีโทษ ผายธาตุ แก้กำเดาและลม กระจายเสมหะ ๑๐. พิกัดเบญจผลธาตุ ตัวยาผลแก้ธาตุ ได้ ๕ อย่าง ประกอบด้วย หัวกกลังกา หัวหญ้าชันกาด หัวเต่าเกียด หัวแห้วหมู หัวเปราะ เทคนิคการจำ : กา กาด เกียด หมู หัว เปราะ สรรพคุณ แก้ธาตุพิการ บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง เจริญไฟธาตุ แก้ทางเดินปัสสาวะ ๑๑. พิกัดเบญจมูลน้อย ตัวยารากน้อย แก้สมุฎฐานทั้งสาม ๕ อย่าง ประกอบด้วย หญ้าเกล็ดหอยใหญ่ หญ้าเกล็ดหอยน้อย รากมะอึก รากมะเขือขื่น รากละหุ่งแดง เทคนิคการจำ : เกล็ดหอย๒ อึก ขื่น แดง สรรพคุณ แก้ไข้ แก้ร้อนในกระหายน้ำ ขับน้ำนม ขับเลือดลม กระทุ้งไข้พิษ แก้น้ำลายเหนียว ๑๒. พิกัดเบญจมูลใหญ่ ตัวยารากใหญ่ แก้สมุฎฐานทั้งสาม มี ๕ อย่าง ประกอบด้วย รากเพกา รากคัดลิ้น รากแคแตร รากลำใย รากมะตูม สรรพคุณ แก้ดี แก้ลม แก้เสมหะ บำรุงไฟธาตุ แก้ไข้สันนิบาต แก้เส้นเอ็นพิการ ๑๓. พิกัดตานทั้ง ๕ รากตาล ๕ อย่าง ประกอบด้วย รากตานขโมย รากตาลโตนด รากตานดำ รากตานเสี้ยน รากตานหม่อน เทคนิคการจำ : ขโมย โต ดำ เสี้ยน หม่อน สรรพคุณ ดับพิษตานซาง ขับพยาธิทุกชนิด แก้อุจจาระธาตุพิการ บำรุงเนื้อหนัง กระดูก ๑๔. พิกัดดีทั้ง ๕ ดีสัตว์ ๕ อย่าง ประกอบด้วย ดีงูเหลือม ดีหมูป่า ดีวัวป่า ดีจระเข้ ดีตะพาบน้ำ สรรพคุณ ดีต่างๆ มีรสขมหวาน ขับรสยาให้แล่นเร็ว มักใช้เป็นน้ำกระสายแก้โรคทั้ง ๓ สมุฎฐานคือ ดี โลหิตและธาตุ ๑๕. พิกัดเกลือทั้ง ๕ เกลือ ๕ อย่าง ประกอบด้วย เกลือพิก เกลือวิก เกลือฝ่อ(ฟอง) เกลือสินเธาว์ เกลือสมุทร เทคนิคการจำ : พิก วิก ฝ่อ เธาว์ สมุทรี สรรพคุณ แก้ไข้พรรดึก แก้ท้องมาน แก้เสมหะ แก้บิดมูกเลือด บำรุงน้ำเหลือง ชะระเมือกมันในลำไส้ ๑๖. พิกัดบัวทั้ง ๕ ดอกบัว ๕ อย่าง ประกอบด้วย บัวลินจง บัวจงกลนี บัวนิลุบล บัวสัตตบุษย์ บัวสัตตบรรณ เทคนิคการจำ : ลิน จงกล ลุบล บุษย บรรณ สรรพคุณ ชูกำลัง บำรุงหัวใจ แก้อุจจาระธาตุพิการ แก้ไข้เพื่อลมและโลหิต แก้ไข้รากสาด บำรุงครรภ์รักษา ๑๗. พิกัดโหราทั้ง ๕ ตัวยาชื่อว่า โหรา ๕ อย่าง ประกอบด้วย โหราอมฤต โหราสิงคลี โหราบอน โหราเท้าสุนัข โหราเดือยไก่ เทคนิคการจำ : อมฤต มิคสิงคลี บอน สุนัข ไก่ สรรพคุณ แก้พิษสัตว์ ทำให้อาเจียน ขับลม ขับระดูสตรี และขับโลหิตช้าๆ ๑๘. พิกัดเบญจโลห ตัวยาที่มีชื่อเป็นทอง ๕ อย่าง ประกอบด้วย รากทองโหลง รากทองหลางหนาม รากทองหลางใบมน รากทองกวาว(กวาวต้น) รากทองพันชั่ง เทคนิคการจำ : โหลง หนาม ใบมน กวาว พันชั่ง สรรพคุณ แก้โรคดี เสมหะ ลม ที่เป็นพา แก้ริดสีดวง ทำลายพยาธิ พิกัดสัตตะ๑. พิกัดสัตตะโกฐ โกฐ ๗ อย่าง
ประกอบด้วย โกฐหัวบัวโกฐเขมาโกฐสอโกฐจุฬาลัมพาโกฐเชียงโกฐกระดูกโกฐก้านพร้าว เทคนิคการจำ : บ ข ส จุฬา เชียง ดูก ก้านพร้าว สรรพคุณ แก้ไข้จับ แก้ไข้เพื่อเสมหะ แก้หืดไอ แก้โรคในปอด แก้ลมในกองธาตุ ชูกำลัง บำรุงโลหิต แก้ไข้เรื้อรัง ๒. พิกัดสัตตะเทียน เทียน ๗ อย่าง ประกอบด้วย เทียนดำ เทียนแดง เทียนขาว เทียนข้าวเปลือก เทียนตาตั๊กแตน เทียนสัตตบุษย์ เทียนเยาวภาณี เทคนิคการจำ : ดำ แดง ขาว ข้าวเปลือก ตั๊กแตน บุษย์ ภาณี สรรพคุณแก้ลม แก้เสมหะ ดี ระคนกัน แก้พิษโลหิต แก้ทางเดินปัสสาวะ แก้นิ่ว แก้มุตกิต บำรุงธาตุ บำรุงกำลัง แก้ลมในท้อง แก้พรรดึก ๓. พิกัดสัตตะเกสร เกสรดอกไม้ ๗ อย่าง ประกอบด้วย ดอกพิกุล ดอกสารภี ดอกมะลิ เกสรดอกบัวหลวง ดอกบุนนาค ดอกจำปา ดอกกระดังงา เทคนิคการจำ : พิ ภี ลิ บัว บุน ปา งา สรรพคุณบำรุงหัวใจ ชูกำลัง แก้ไข้เพื่อเสมหะและโลหิต แก้ไข้เพ้อกลุ้ม แก้ลมวิงเวียนแก้น้ำดี แก้ไข้ แก้ไข้เพื่อปถวีธาตุ ให้เจริญอาหาร แก้ร้อนในกระหายน้ำ แก้โรคตา ๔. พิกัดสัตตะเขา เขาสัตว์ ๗ อย่าง ประกอบด้วย เขากระทิง เขาควาย เขาวัว เขากวาง เขาแกะ เขาแพะ เขาเลียงผา เทคนิคการจำ : กระทิง ควาย วัว กวาง แกะ แพะ เลียงผา สรรพคุณ ดับพิษ,ถอนพิษ,ถอนพิษผิดสำแดง,แก้พิษไข้ร้อน,ไข้พิษ,ไข้กาฬ ๕. พิกัดสัตตะปะระเมหะ ตัวยาแก้เสมหะมีกลิ่น ๗ อย่าง ประกอบด้วย ต้นตำแยทั้ง2 ต้นก้นปิด ลูกกระวาน ผลรักเทศ โกฐกระดูก ผรีผลาวะสัง เทคนิคการจำ : ตำแย ก้นปิด วาน รัก กระดูก สัง สรรพคุณ ชำระมนทินโทษให้ตกไป แก้อุจจาระธาตุลามก ชำระเมือกมันในลำไส้ ๖ พิกัดสัตตะโลหะ ตัวยามีชื่อเป็นทอง 7 อย่าง ประกอบด้วย รากทองกวาว รากทองหลางหนาม รากทองหลางหนามใบมน รากทองโหลง รากทองพันชั่ง รากฟักทอง รากต้นใบทอง สรรพคุณ แก้โรคดีและเสมหะเป็นพิษ แก้ริดสีดวง ทำลายพยาธิ |